63. Passiviteit (Tamas)

In het Sanskriet betekent Tamas donker, verbonden met duisternis. Duisternis is de afwezigheid van licht. Licht is kennis, duisternis is onwetendheid. Onwetendheid (als gevoel van afgescheidenheid en gehechtheid) komt tot stand door manas en buddhi: onze zenuwpees verbonden met ons beperkt verstandelijk oordelingsvermogen. Bovendien heeft tamas een tweede letterlijke betekenis in het Sanskriet, want tamas betekent slang. Tamas is een donkere slang, de langste slang in het spel, één die de speler onverbiddelijk terugvoert naar illusie en uit de verlichting van het Vlak der Werkelijkheid.
In de zevende chakra is Tamas de onwetendheid die ontstaat door het hechten aan de belangrijkheid van de zintuiglijke ervaringen. Dit is de onwetendheid die komt na het beseffen van Geluk en het stoppen met het vervullen van zijn karma. Maar de speler kan alle karma's niet stoppen. Vanuit Geluk is het hoogste karma een zes, het laagste karma een één. Het handelen kan niet volledig worden stopgezet.

Tamas is het zich volledig overgeven aan illusies. De speler heeft zijn inzicht verloren in de nooit eindigende natuur van het spel. Hij is vergeten dat tot de bevrijding bereikt is het spel niet ophoudt. Niets doen is een poging om de wet van karma te ontlopen. Maar karma is wijsheid in het handelen.

Bij elke gebeurtenis zijn er drie factoren aan het werk. De eerste is dharma, het wijs handelen. De tweede is karma, de handeling zelf. En ten derde is er het niet-handelen, passiviteit, de weerstand.

Vanwege de aard van het spel ontstaat uit de passiviteit een naar beneden gerichte energiestroom. Karma's zijn onvermijdelijk. Om te proberen dat te vermijden is in zichzelf een karma, een handeling die de speler terugvoert naar het tweede vakje van het spel, Illusie.

De speler die op Tamas is terechtgekomen, is vergeten dat het spel niet eindigt bij de zevende rij, en dat door het bereiken van samadhi hij de bevrijding nog niet heeft bereikt. Wanneer de beweging niet meer in opwaartse richting gaat, moet zij toch een uitweg vinden. En de enige richting vanaf de hoogste chakra is naar beneden. De langste slang in het spel ligt op de loer voor de speler die zijn handelen verwaarloost.

Tamas is synoniem met een staat van diepe slaap. Wanneer de zintuiglijke organen volledig teruggetrokken zijn en het bewustzijn opgelost is in de slaap is de speler niet meer dan een lijk, zelfs terwijl hij nog steeds ademhaalt. Tijdens meditatie kunnen de activiteiten van het denken volledig stoppen en is het gemakkelijk om zachtjes aan van deze actieloze staat af de glijden naar een diepe slaap. Omwille van deze reden bevindt Tamas zich op de zevende rij van het spel.
Het is hier dat tamas een slang wordt. Op de andere vlakken waar tamas vibreerde was hij nodig voor de speler. Maar op het vlak van meditatie (een vorm van niet-doen), is tamas de slang die de hele loop van de energiestroom ombuigt en de speler terugvoert naar Illusie (2).

Als eigenschap van Tamoguna is tamas de manifestatie van deze guna (energie) in de microkosmos. Wanneer dezelfde kracht wordt besproken als een eigenschap van Prakriti — de wereld der verschijnselen — staat ze bekend als Tamoguna (72). 

Ga terug naar 2. Illusie