66. Gelukzaligheid (Ananda-loka)

Bewustzijn is Waarheid, Zijn en Gelukzaligheid: satchitananda. Ananda is de hoogste waarheid, de essentie van het Zijn. Tijdens het proces van manifestatie wordt het Zelf langzamerhand bedekt door vijf omhulsels:

• het eerste en het meest subtiele omhulsel is anandmayee kosh, het omhulsel van het pure Zijn, of de zuivere gevoelens, het zuivere bewustzijn. Dit is het omhulsel der gelukzaligheid (Ananda). Centraal is het Kosmisch Bewustzijn. Gedurende de periode van manifestatie handelt dit als het individuele bewustzijn.
• Het tweede omhulsel is het niveau van het ego en verstand. Dit omhulsel wordt vigyanmayee kosh genoemd. Vigyan is een samentrekking van vi en gyan. Vi betekent boven of buiten, gyan is kennis, mayee is opgenomen en kosh is omhulsel.
  In dit omhulsel dat verbonden is met de hogere kennis, is het ego datgene wat zichzelf als afzonderlijke werkelijkheid ziet en het verstand datgene dat de waarde toekent.
• Het derde is het omhulsel van de denkgeest/het brein/de zenuwpees (manas of lower mind), de manomayee kosh. Manas werkt met de hulp van de vijf zintuigen: oren, huid, ogen, tong en neus. Hieruit ontstaan alle impressies van de buitenwereld en alle begeerten.
• Het vierde is pranmayee kosh, het omhulsel van Prana, de vitale levenskracht, de energie die door de vijf zintuigen en in alle systemen van het lichaam werkzaam is, zoals in de bloedvaten, de ademhaling, het zenuwstelsel, enz. waardoor de karma’s vervuld worden.
• Het vijfde is het meest grove, het annamayee kosh. Anna betekent granen, het voedsel waaruit de spieren, huid, tanden, bloedcellen en het zaad wordt samengesteld die bepalen hoe de mens eruit ziet.
  

In het proces van de ontwikkeling van het innerlijk wordt de volgorde omgedraaid en gaat men vanaf het vijfde, annamayee kosh naar het vierde, pranmayee, en ten slotte na de vier omhulsels gepasseerd te zijn komt men in het omhulsel der gelukzaligheid: anandmayee kosh. Ananda is het voornaamste kenmerk van bewustzijn. Het verschilt van plezier, geluk, vreugde en verrukking. Die staten kunnen uitgelegd, bekeken en ontwikkeld worden. Het zijn relatieve staten die door het verstand beoordeeld en ingedeeld kunnen worden. Het verstand leidt naar wijsheid, en de pijl der Wijsheid (37) naar het vlak der gelukzaligheid.

Maar Ananda kan alleen rechtstreeks en zelf ervaren worden, en niet in anderen worden herkend. Een doofstomme kan de smaak van iets lekkers niet in woorden aan iemand anders uitleggen. Hij kan alleen maar met zijn handen bewegingen maken en een bepaald gezicht trekken. Ananda kan niet beschreven worden, het kan niet worden uitgedrukt, het kan alleen worden ervaren.

Ananda is niet een emotie op de manier zoals vreugde en droefheid emoties zijn. Ananda is het oorspronkelijke gevoel waar alle andere emoties slechts manifestaties van zijn. Het is de grondslag van alle emoties en is altijd in het hart van de mens aanwezig.

In Uranta-loka verdween het gevoel van afgescheidenheid. Alle gevoelens werden één wanneer de wereld van de zintuigelijke objecten en daarmee verbonden prikkels één werd, aangezien gevoelens gebaseerd zijn op zintuiglijke indrukken. Prakriti-loka gaf de speler de kennis dat alle zinsobjecten slechts expressies zijn van het ene verschijnsel.
Hier blijft slechts één gevoel over, het gevoel van gelukzaligheid. Voordat men wijsheid verkrijgt en zichzelf verwezenlijkt, is het moeilijk om gelukzaligheid te ervaren. Het enige alternatief is om alle aandacht te wijden aan dharma, terwijl men geleidelijk zijn weg naar boven vindt, en probeert om alle slangen te vermijden.